در تکمیل ویژه‏نامه امور مدارس و پس از گفت‏وگوهای مفصل و دامنه‏داری که با طلاب مدارس و مدیران و مسؤولان مدارس علمیه و معاونین و مدیر ارجمند حوزه علمیه، به گفت‏وگو با مدیریت محترم امور مدارس نشستیم .

از آنجایی که این تشکیلات مستقلا مسایل و امور مدارس را برعهده دارد و با مشاوره و رایزنی به برنامه‏ریزی و پیشنهاد طرح‏ها و برنامه‏ها برای ترقی و تعالی و بهسازی مدارس، پرداخته است، در این گفت‏وگو بر آنیم تا طلاب ارجمند مدارس و دیگر حوزویان را با تشکیلات، ضوابط و قوانین و برنامه‏ها و طرح‏ها و اهداف امور مدارس آشنا سازیم .

مدیر اجرایی پیام حوزه: در حضور جناب حجة‏الاسلام آقای بهجت‏پور مدیریت محترم امور مدارس هستیم در آغاز بحث‏به عنوان اولین سوال خواهش می‏کنم توضیح دهید رسالت دین و قلمرو آن و به تبع آن رسالت‏حوزه در این عرصه چه می‏باشد؟

مدیریت محترم امور مدارس:

خیلی متشکرم از این‏که مصاحبه‏هایی را در جهت آسیب‏شناسی حوزه انجام می‏دهید . امیدوارم این جلسه هم مثمر ثمر باشد و آن‏چه راکه ضروری و لازم است در این جلسه بیان شود .

در حوزه قلمرو دین، اگر مجموعه روابط انسان را در چهار بخش تقسیم کنیم .

1) رابطه انسان با خدا; 2) رابطه انسان با خود; 3) رابطه انسان با جامعه; 4) رابطه انسان با طبیعت .

دین جامع، دینی است که تکلیف بشر را، در هر یک از چهار عرصه روشن کرده باشد . و سعادت که فطرتا انسان به دنبال آن است را از راه کمال قوا و استعدادهایش تامین کند . منطق دین رسیدن به درجه خلیفة اللهی است .

مدیر اجرایی پیام حوزه: آیا دین برنامه‏ای را ارایه می‏کند و آیا چنین وظیفه‏ای به عهده ما حوزویان می‏باشد؟

مدیریت محترم امور مدارس:

بله، دین به همه ابعاد توجه کرده و برای نیازهای بشر پاسخ دارد .

براساس فرامین الهی موظفیم، فقاهت و فهم عمیق دین را آن چنان که هست، فرا گیریم و به دیگران برسانیم، این عرصه گسترده را وظیفه حوزه می‏دانیم .

اسلام متکفل بیان مکتب است و مثلا مکتب اقتصادی و مکتب مدیریتی و مکتب سیاسی خودش را بیان می‏کند . و برای تجربه بشری و عقل بشری - عقل جمعی و فردی - عرصه تعیین می‏کند . مجموعه این‏ها می‏شود یک سیستم .

تلقی ما از حوزه این نیست که برنامه بدهد، بلکه مکتب را بیان می‏کند، مکتب در کنار تجربه بشری می‏شود یک سیستم; دین در واقع پاسخ‏گوی تمام ابعاد یک سیستم نیست‏بلکه متکفل بیان مکتب است .

مدیر اجرایی پیام حوزه: آیا نظام آموزشی فعلی حوزه توانایی این را دارد که افرادی که در آن تحصیل کرده‏اند را به این مرحله برساند؟

مدیریت محترم امور مدارس:

بنده معتقدم که یک دفاع جانانه باید از تحول سازنده‏ای که به دنبال انقلاب ایجاد شده از کارکرد و عملکرد مجموعه حوزه داشته باشیم . حوزه برای ساماندهی آن‏چه که احساس می‏شد، ناسامان است، تلاش بسیار گسترده‏ای را انجام داده است . اما مسایلی که در جلوی چشم حوزویان قرار گرفته و مساله لازم الحل حوزه‏ها شده، نظام آموزشی ما هنوز نمی‏تواند پاسخ‏گوی آن باشد . این احتیاج به بلوغ دارد .

مدیر اجرایی پیام حوزه: حضرتعالی بفرمایید در مدیریت امور مدارس، چه شرایط و ویژگی‏هایی را لازم می‏دانید . و چه خصوصیت هایی باید در کنار هم جمع شوند تا مدیریت امور مدارس، موفق باشد؟ قدری هم برای اطلاع خوانندگان از سوابق، تحصیلات و فعالیت‏هایی که داشته‏اید بگویید؟

مدیریت محترم امور مدارس:

شاید مهمترین مساله برای مدیریت امور مدارس شفاف شدن هدف‏ها و سیاست‏ها و برنامه‏ها است .

بنده حدودا 22 سال است که در کنار تحصیل مشغول وظایف اجرایی هستم . مسوولیت‏حوزه دزفول، مسوولیت‏سازمان تبلیغات، مسوولیت جهاد سازندگی در شهرستان، مسوولیت‏بخش فرهنگی جهاد استان، مسوولیت تعاون در وزارت جهاد سازندگی مسوولیت نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‏های شهید چمران و علوم پزشکی اهواز، معاونت فرهنگی نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‏های سراسر کشور، مسوولیت نهاد مقام معظم رهبری در تربیت مدرس و در نهایت مسوولیت نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد سراسر کشور را داشته‏ام . این بخشی از تجربه اجرایی بنده است که ممکن است نشان بدهد که این طلبه در فضاهای اجرایی، مدیریتی و فضای فرهنگی بوده است .

علاوه بر این‏ها بنده فارغ‏التحصیل رشته تفسیر هستم و پایان نامه را هم دفاع کرده‏ام .

در شرایط فعلی مدیریت امور مدارس باید فردی باشد که تیزی و برایی برای حل بن بست‏ها را داشته باشد و بتواند مسایلی را که لاینحل مانده است‏حل کند .

به مجموعه حرکت دهد و وقت کافی برای کارش بگذارد و از نظر سوابق علمی و یا اجرایی برای مدیران مدارس و مجموعه مقبول باشد و مدیران احساس کنند می‏توانند مسایل خودشان را با مدیریت امور مدارس حل کنند .

اگر مدیریت امور مدارس این ظرفیت را نداشته باشد، خود به خود فشار به راس هرم یعنی مدیر محترم حوزه منتقل می‏شود .

مدیر امور مدارس باید خوش ارتباط باشد و بتواند با کسانی که مؤثر در مدارس و در ذهنیت طلاب هستند، ارتباط منطقی و معقولی برقرار کند .

و علاوه بر شرایط عمومی، شاید یکی از بخش‏هایی که خیلی مهم است . شجاعت در تصمیم‏گیری است . وقتی که بن بستی در کار پیدا می‏شود، چون کار مدیریت مدارس یک کار همراه با تزاحم است، یک جاهایی کار گیر می‏کند وقتی که کار گیر کرد باید تصمیم گرفت .

باید مدیر مشورت‏پذیری نیز باشد و فراوان با زیرمجموعه‏اش در بخش‏های مختلف نظر خواهی مشورتی داشته باشد .

بنده آمده بودم که از جهتی در قم استراحت کنم بیست و دو سال در بخش هایی مسوولیت داشتم، آمده بودم در تخصص خودم که علوم قرآن است انجام وظیفه کنم .

بعد که آقایان برای مدیریت امور مدارس اصرار فرمودند، مشروط پذیرفته‏ام و سیاست‏هایم را اعلام کردم . شش الی هفت‏بند که در راس آن تمرکز زدایی از مدیریت مدارس و آسیب‏شناسی مجموعه، اصلاح روش‏هاو . . . بود .

در طول یک سال گذشته، ادای تکلیف شد . و کار را تا جایی که ممکن بود جلو بردیم .

مدیر اجرایی پیام حوزه: مدارس محل شخصیت‏سازی طلبه‏ها است و شصت درصد از زمان و امکانات و نیروی حوزه در اختیار این مجموعه است‏شش سال از ده سال برنامه حوزه اگر بخواهیم دقیق‏تر بگوییم باید گفت همه دورانی که طلبه‏ها کاملا تحت‏برنامه و مدیریت متمرکز هستند، بعد از دوره شش ساله تحصیلات آزاد است و جز امتحان سالانه نظارت دیگری نیست .

از سوی دیگر در این دوره شخصیت علمی، فکری، اخلاقی طلبه‏ها ساخته می‏شود .

در کنار این‏ها مدارس مسایل خاص خودش را دارد . با روش‏های خاصی اداره می‏شود . عموم طلاب ویژگی‏هایی دارند و گاهی طلاب بعضی مدارس ویژگی‏هایی خاص‏تر دارند و ضعف‏ها و نقصان‏ها و مزایایی در مدارس و طلاب است .

سوال بنده از حضرت‏عالی این است که از وضعیت مدارس و چگونگی اداره آن‏ها توسط مدیران و زیر مجموعه آنان، مسایل و مشکلات مدیران . و این که اساسا مدرسه علمیه چه تعریف و خصوصیاتی دارد این بیست و چهار مدرسه تحت‏برنامه و آن دوازده مدرسه خوابگاهی هر کدام چه ویژگی دارند .

طلبه مبتدی چه خصوصیات و شرایطی دارد . و طلبه شایسته چگونه فردی است؟ و نقاط قوت و یا احیانا کاستی‏های مجموعه مدارس چیست؟ و به طور خلاصه از این حیطه چه قدر اطلاع داشته‏اید یا اطلاعات به‏دست آورده‏اید؟

مدیریت محترم امور مدارس:

وقتی کار را شروع کردیم به نظر می‏رسید که مهم‏ترین مساله مدیریت امور مدارس این است که به اندازه وظیفه‏ای که بر دوش اوست، توسعه‏ای سازمانی نداشته است . تعریف و تفکیک بین بخش‏های مختلف صورت نگرفته است .

از همان ابتدا، برای مدیریت امور مدارس شرح وظایف و اختیاراتی را تعریف کردیم .

مدیریت امور مدارس باید چهار بخش داشته باشد:

1) امور طلاب که به همه مسایل مربوط به جابه جایی، انضباطی، مشمولیت، بیمه، سربازی، انتقال بین مدارس و پیگیری و نظارت بر تغذیه، ساخت و ساز مدارس و امثالهم رسیدگی کند .

کار بازرسی‏های موردی را هم در این بخش تعریف کردیم . نظارت و پیگیری مسایل اجرایی و خوابگاهی و مسایل انضباطی مدارس .

2) بخش آموزش، که درباره ایجاد آن توضیحی لازم است .

من خدمت آقایان عرض کردم که مدیریت مدارس را چگونه تعریف می‏کنید تعریفی که خودم از مدیریت مدارس داشته‏ام، این بود که یک بخش ستادی است که کار هماهنگی بخش صف با بخش ستاد یعنی معاونت‏های مرکز را برعهده دارد . کارهای عمدتا ستادی و هماهنگی . تلقی این بود که از بنده دعوت شده است تا برای ارتقای کیفیت کار مدیران، آموزش‏هایی داشته باشم و روی عزل و نصب‏ها و جابجایی‏ها و نظارت دقت‏شود .

رابطه فعالیت‏هایی که در مدارس انجام می‏شود را با معاونت‏های ستادی برقرار کنیم .

آیین نامه‏ها را ابلاغ و یا گوشزد کنیم و تذکر دهیم .

این تلقی این‏جانب بود . اما دیدگاه مدیر محترم حوزه این بود که کل فعالیت‏های مدارس در این جا باید ساماندهی شود و مدارس متولی مسایل‏شان را در این مجموعه متبلور ببینند .